Dit voorjaar gingen we met de kinderen naar Parijs. Het was al weer veel te lang geleden dat we de stad bezochten waar mijn vrouw vroeger woonde en waar ik haar vaak bezocht op een piepkleine kamer van 2,5 bij 3 meter. Met slechts een magnetron als keuken en een hurk wc op de gang. En een éénpersoonsbed. Als je jong bent, vind je dat soort dingen leuk.

Ik moet zeggen: Parijs is de afgelopen decennia goed opgedroogd. Ik kan me redelijk redden met mijn kennis van de Franse taal, maar ik zal niet ontkennen dat ik het bijzonder aangenaam vind dat de meeste menu’s inmiddels ook in het Engels verkrijgbaar zijn. Hierdoor hoef ik nooit meer ongewild varkensniertjes of kalfshersenen te eten (waargebeurd). De metro is schoon en zelfs het roken van sigaretten is grotendeels beperkt tot buitenruimtes.

Frankrijk is eigenlijk een monarchie zonder koning. Na 1848 was de republiek een feit. Maar Franse presidenten gedragen zich wel als koningen, met grandeur, luxe paleizen en een structureel begrotingstekort als gevolg. Een gruwel voor elke Nederlander. Wij zijn eigenlijk een republiek met een koning. We hebben Willem-Alexander op een fiets. Sober, zakelijk, mag immers niet te veel kosten.

Volgens de Fransen wordt Nederland als een bloedeloos bedrijf bestuurd. Nederlanders vragen zich bij alles af wie het moet betalen en vooral: geen cent te veel! We hebben het over investeringen in onderwijs en gezondheidszorg, omdat we de term ‘uitgaven’ zo pijnlijk vinden klinken. Nederland is ook een land van controle op onze uitgaven. Want we kunnen het maar moeilijk verkroppen als niet elke laatste euro precies volgens het huishoudboekje wordt uitgegeven. Doelmatigheid, doeltreffendheid, toerekenbaarheid. Het zijn termen die getatoeëerd lijken op onze Hollandse koopmansziel.

We hebben daarvoor in de afgelopen decennia een fenomenaal controlesysteem opgetuigd. Er zijn schattingen die stellen dat ongeveer 30% van ons Bruto Nationaal Product van €800 miljard op gaat aan administratieve procedures, bureaucratie, regels, controle. Zuinigheid met vlijt bouwt immers huizen als kastelen.

Ondernemers zijn hier veelal de dupe van. Ondernemen is risico nemen. Ondernemen is veelal iets nieuws proberen, innoveren. Ondernemers willen dingen doen, op de ‘vloer’. Regeldruk zoals nalevingskosten en administratieve lasten houden ondernemers van het ondernemen af. En alle goede voornemens van elk kabinet ten spijt, neemt de regeldruk elk jaar verder toe.

Een gedachte-experiment: stel nou dat we in Nederland álle administratieve toezicht zouden loslaten. Uitgangspunt van de overheid wordt vertrouwen en niet langer wantrouwen. Geen controles meer. Geen bewijsvoering bij de belastingdienst. Geen formulieren of rapportages. Iedereen volgt naar eer en geweten de regels en de overheid controleert steekproefsgewijs, achteraf. Met uiteraard strenge en rechtvaardige straffen voor iedereen die moedwillig de zaak belazert.

Gaat nooit gebeuren, hoor ik je zeggen. Weet ik ook wel, maar wat denk jij? Zou de overheid haar inwoners en ondernemers kunnen vertrouwen? Kunnen wij dat vertrouwen waarmaken? Kost dat experiment ons meer of minder dan die ruim €250 miljard die we nu jaarlijks kwijt zijn. Oftewel: laissez faire, of laissez controller?

Terug